Bağımlılık Sürecinde Eş Bağımlılık

30.07.2025

Bağımlılık: Bireyin fiziksel, psikolojik, sosyal ve biyolojik yönden etkileyen, bütüncül bir şekilde kişiye zarar veren bir beyin hastalığıdır.

Eş Bağımlılık: Kişinin kendi ihtiyaç ve gereksinimlerini göz ardı ederek benlik duygularını karşısındaki kişinin ihtiyaçlarına, davranışlarına, duygu ve düşüncelerine öncelik vermesi durumudur. Eş bağımlılıkta sıklıkla görülen duygu ve düşünceler şunlardır:

Kaygı: Sıkıntı, endişe ve bunaltı ile tanımlanan, her bireyin zaman zaman yaşadığı doğal bir duygudur. Aynı zamanda yaşamın çeşitli zorluklarına ve belirsizliklerine karşı vücudun ve zihnin verdiği bir tepki olarak da tanımlanır. Eş bağımlı bireylerde görülen “değer veriyorsam onun için kaygılanmalıyım ve bunu göstermeliyim” düşüncesi, doğru bir düşünce değildir. Kaygıyla başa çıkmayı öğrenmek ve baş etme becerileri geliştirmek, bağımlılıklarla mücadelede önemli bir destek oluşturur.

Diğerkâmlık: Kişisel yarar gözetmeden kendi benliğini ikinci plana koyarak başkasına öncelik verme, fedakârlığın ön planda olması durumudur. Kişi sağlıklı bir denge kuramazsa ilişkilerde sorun yaşamalarına sebep olacaktır. Duygusal dengeyi korumak adına, kişinin önce kendi ihtiyaçlarını fark etmesi, tedavi sürecinde iyileştirici bir adım olacaktır.

Ses Çıkarmama: Eş bağımlı kişiler, genellikle yakınlarının olumsuz davranışlarına (eşyalara zarar verme, evde madde-alkol kullanımına izin verme vb.) ses çıkarmayarak o davranışın tekrarlanma olasılığını arttırırlar. 

Suçluluk: Eş bağımlı bireylerde üzerinde durulması gereken noktalardan biri, suç ile suçluluk kavramlarının birbirinden farklı olduğunu fark etmektir. Suç, toplumsal kurallara aykırı davranışları ifade ederken suçluluk, kişinin yanlış olduğunu düşündüğü bir davranış sonrası hissettiği duygudur. Bağımlılığı tetikleyen bu duyguyu doğru şekilde fark ettirmek bağımlılıkla baş etmede önemli katkı sağlar.

Kaçınma: Bir olayın veya durumun olumsuz sonuçlarını yaşamamak için sorunları görmezden gelme durumudur. Eş bağımlı bireyler yakınlarının isteklerini karşılayarak var olan sorunları görmezden gelerek, sorunu çözmek yerine üstlerini örtmeyi tercih ederler.

Eş Bağımlı Bireyler ile Çalışırken Dikkat Edilmesi Gerekenler Hakkında Uzmanlara Tavsiyeler:
-    Empatik bir yaklaşımla bireyin kendisini açmasına, duygu ve düşüncelerini açıkça ifade etmesine imkân tanıyın.
-    Yaşadığı duygu ve düşüncelerin ilişkiler üzerindeki olumsuz sonuçlarına dair farkındalık kazandırın. 
-    Değişimin zaman alabileceğini vurgulayarak öncelikli olarak değişimin kendilerinde başlaması yönünde destekleyin.
-    Hedef Odaklı Terapi modeliyle geçmişe değil, geleceğe ve çözüm odaklı yaklaşıma yönelin.

Özlem YILIKOĞLU
Psikolog

KAYNAKÇA
Ögel, K., (2023). Bağımlılık ve tedavisi temel kitabı (5. Baskı). İstanbul: IQ Kültür Sanat Yayınları.

Şimşek, M., Öncü, F. ve Kabil̇̇l, M. (2020). Bağımlılıkta eş bağımlılık faktörü (beşf) ölçeğinin geçerlik ve güvenilirlik çalışması. Psikiyatri de Güncel Yaklaşımlar.

Bağımlılık Tanı, Tedavi, Önleme, Yeşilay Yayınları 2019
Karakuş, B. N., Özdengül, F., Solak Görmüş, Z. I., Şen, A. (2021). Bağımlılık Fizyopatolojisine Genel Bakış. KTO Karatay Üniversitesi Sağlık Bilimleri Dergisi, 2(3), 158-166.

Unver, B. (t.y.). Farklı Rollerde Ebeveynleşme ve Benlik Ayrımlaşma Arasındaki İlişkide Algılanan Yararın Aracı Rolü. Journal of Clinical Psychology Research.

PAYLAŞ