Yeşilay Danışmanlık Merkezi Bülten - Mart 2025

GÖLGELERDEN AYDINLIĞA: ALKOL VE MADDE BAĞIMLILIĞINDA SOSYAL HİZMET UYGULAMALARI, SOSYAL POLİTİKALAR VE YEDAM MODELİ

Madde veya alkol kullanımı bir hastalık olarak tanımlanmamaktadır. Fakat bu maddelerin kullanımı bağımlılık düzeyine geldiğinde hastalık olarak kabul edilirler. Bireyler, maddeden uzak kaldıklarında remisyon olarak adlandırılan temizlik dönemindeyken bağımlılığı kontrol altında tutabilmektedir. Birey madde ya da alkolü yeniden yaşamının bir parçası hâline getirdiğinde bağımlılığın tekrar nüks ettiği gözlemlenmiştir. Bağımlılık literatürde bir beyin hastalığı olarak tanımlanır. Bağımlılığa yönelik tedavi uygulamaları doğru yapıldığında düzelme ve iyileşmenin olumlu yönde ilerleyebileceği ifade edilmektedir.

Dar anlamda sosyal politika, kapitalist sistem çerçevesinde şekillenerek işçi, işveren ve emek arasındaki ilişkileri ve mücadeleyi ele alır. Geniş anlamda ise sosyal adalet kavramı ile refahı korumayı amaçlamaktadır. Madde bağımlılığı sorununun sosyal politika kapsamında değerlendirilmesinin temel nedeni, sosyal politika tanımı içerisindeki sosyal sorunların merkezinde yer alan güncel konuların başında gelmesidir. Sosyal hizmet mesleği, sosyal güvenlik çatısı altında sosyal yardımlar ve sosyal hizmetler kapsamında ele alınmaktadır. Bu bağlamda mesleğin temel görevi, toplum içerisinde bireyleri tehdit, tehlike ve eşitsizlik gibi olumsuz durumlara karşı koruma misyonunu üstlenmesi olarak ifade edilmektedir.

Bireylerin madde kullanımına başlamasının başlıca nedenleri arasında merak duygusu öne çıkmaktadır. Madde kullanımının temel nedeni çoğu zaman kullanım sonrasında ortaya çıkan stres ve gerginlik duygusundan kurtulmaktır. Bağımlılığın pekişmesinde özenme ve sosyal öğrenme önemli bir noktada durmaktadır. Arkadaş ortamı içerisinde madde kullanan kişilerin bulunması, bireyin madde kullanımı için önemli risk faktörleri arasında yer almaktadır. Parçalanmış aileler ile gelen depresyon duygusu madde kullanımının en temel sebepleri arasındadır. Madde kullanımının her geçen gün artması, madde kullanım yaşının düşmesi madde bağımlılığının toplumsal çapta sosyal bir sorun haline gelmesine neden olmuştur. Madde bağımlılığında önleme faaliyetlerinin en temel ana düşüncesini bağımlının cezalandırılması değil topluma yeniden entegre edilmesi fikri oluşturmaktadır.

Madde bağımlılığı alanında sosyal hizmet mesleğinin yer aldığı uygulamalar bulunmaktadır. Bu uygulamalar şu şekilde sıralanabilir:

Okul Sosyal Hizmeti Uygulamaları: Okul sosyal hizmeti uygulamalarının eğitim sisteminin içerisine yerleştirilmesi, ergenlik döneminde riskli davranışlar gösteren öğrencilere sosyal hizmet mesleğinin çevresi içerisinde birey yaklaşımının uygulanmasına katkı sağlayacaktır.

Alkol ve Madde Tedavi Merkezi Uygulamaları: Alkol ve Madde Tedavi Merkezinde danışanlar, önce yoğun bakım hizmetlerinden ve arındırma ünitelerinden faydalanmaktadır.

Yeşilay Rehabilitasyon Merkezi: Yeşilay Rehabilitasyon Merkezinde alanında çalışanlar eşliğinde ortam tedavisi yaklaşımı uygulamaktadır. Araştırmalar sonunda başlangıç için Türkiye’nin iki ucunda yer alan, Diyarbakır ve Bursa’da Yeşilay’ın ilk rehabilitasyon merkezinin adımı atılmıştır. Şu an Kayseri dâhil olmak üzere 3 ilimizde hizmet vermektedir.

Yeşilay Danışmanlık Merkezi: Yeşilay Danışmanlık Merkezi ilk olarak 2015 yılında hizmet veren alkol, tütün, madde, kumar ve teknoloji bağımlılıkları alanında çalışmalar gerçekleştiren ayaktan tedavi merkezi olarak tanımlanmaktadır. Yeşilay Danışmanlık Merkezlerinin sayısı 2023 yılında 81 ilin tamamında olacak şekilde 105’e ulaşmıştır.

Sosyal Hizmet Uzmanı Baybars Kaan Yeşilırmak

Kaynakça

Bozdoğan, Ö. (2022). “101 Soruda Bağımlılık”, İstanbul, Yeşilay Yayınları.

Bedir, E. (2018) “Sosyal Politika 1”, Eskişehir, Anadolu Üniversitesi Yayınları.

Alper, Y. (2019) “Sosyal Güvenlik Üzerine Yazılar’ım”, Ankara, TAEM Yayınları.

Ören, K. (2021) “Dezavantajlı Gruplar ve Sosyal Hizmet”, Ankara, Nobel Yayınevi.

Polat, G. (2014) “Madde Bağımlılığı Tedavisinde Sosyal Hizmet Mesleği”, Okmeydanı Tıp Dergisi, Ek Sayı: 2: 143-148.

Kaçakçılık ve Organize Suçlarla Mücadele Daire Başkanlığı (2012) “EMCDDA 2012 Ulusal Rapor 2012”, Ankara. Tomanbay, İ. (2015) “Madde Bağımlılığı ve Sosyal Hizmet”, İstanbul, Açık ve Uzaktan Eğitim Fakültesi Yayınları.

Karataşoğlu, S. (2013) “Sosyal Politika Boyutuyla Madde Bağımlılığı”, Türk İdare Dergisi, 476: 321-352. Sosyal Politikalar Kurulu (2023) “Yüzyılın Sosyal Politikaları Rapor”, İstanbul.