Bir Ailenin Umut Yolculuğu

28.08.2025

 Umut, “çaresizlik sonrası yeniden uyanış” olarak tanımlanmaktadır. Kişinin hedeflerine yönelik bilinçli bir çabayla yapabilecekleri olduğunu ifade etmekte ve kişiye eylem gücü kazandırmaktadır. Böylece kişi kendi kontrolünde olan alana dair hedefler belirleyip harekete geçebilmektedir. Her şeyin “bu sefer” farklı olabileceğine dair inanç hem bağımlı birey hem de aile üyeleri için tedavi girişimini daha anlamlı ve verimli kılmaktadır. 

Tedavi süreçleri bazı aksamalara uğradığında süreç aileler tarafından “başarısız bırakma” ve “başarısız tedavi” girişimleri olarak tanımlanabilmektedir. Bu da bağımlı kişide ve ailesinde yeniden harekete geçme isteğini ve umudu olumsuz etkilemektedir. Umudun üstündeki sisi kaldırmak için önce “başarısızlık” inançları anlaşılmalı ve geçmiş deneyimlerde yolunda gitmeyen faktörler gerçekçi bir şekilde saptanmalıdır.

Ailelerin Büyük Sıkıntısı Yarım Kalan Tedaviler
Bağımlı kişinin aile üyeleri, çeşitli araştırmalar sonucu kişiyi ikna yoluyla yatılı veya ayaktan tedavilere yönlendirmektedir. Bu noktada ilk düşünmemiz gereken tedaviye ikna değil motive etmek, maruz bırakmak değil gönüllü katılımı sağlamaktır. 

YEDAM modeli, kişinin içindeki motivasyonu keşfetmesine ve kuvvetlendirmesine odaklanmaktadır. Böylece kişi, sürecini daha olumlu ve katkı sunabileceği bir alan olarak deneyimler. Bu perspektif ise tedaviye dair umudunu güçlendirmektedir. 

Tedavi sürecinde asıl belirleyici olan, kaç kez başlandığından ziyade ne kadar süreyle tedaviye devam edildiği, ilaç düzenli kullanımı ve takip görüşmelerine devam edip edilmediği gibi unsurlardır. Kısa kısa ve düzensiz girişimler, kişide umutsuzluk hissini pekiştirebilmektedir. Oysa çoğu zaman sürecin sonuna gelindiği düşünülse de aslında henüz yolun başında olunabilmektedir. 

Umutsuzluk “Biz Her Yolu Denedik, Olmuyor” Dedirtmesin
Aile üyeleri çoğu zaman kendi aile ve kültür öğretileri üzerinden kişiye sorumluluk vermeye çalışmaktadır. Bunlar öğüt verme, cezalandırma, çeşitli yollarla teşvik ederek ya da tehditle yapmaya çalışmaktadır. Oysa kişinin yaşamına ve sorumluluklarına geri dönmesi zaman almaktadır. Bu nedenle aile üyelerinin profesyonel destekle sorumluluk alanı açmayı öğrenmeleri, bu süreci hem destekleyici hem de net bir tutumla sürdürmeleri, yeterli sabırla birlikte kişinin sorumluluk almasını mümkün kılabilir. 

Bağımlı kadar aile üyelerinin de ruhsal destek alması, kendi sınırlarını ve sorumluluk alanlarını belirlemesi süreci olumlu etkilemektedir. YEDAM modeli, ailelere yönelik psikoterapi ve sosyal hizmet desteğini kapsayarak sürece bütüncül yaklaşmaktadır. 

Umut, değişime hazır olmada en önemli belirleyicilerden biridir. Yaşam devam ettikçe dönüşümün de devam ettiğini hatırlamak ailenin direncini artıracaktır. Umut yeşerdikten sonra yeni baş etme yolları geliştirmeye, güçlü yanları keşfetmeye ve geliştirmeye daha açık hâle gelir. Bu süreçte her bir aile bireyinin kendi psikolojik iyi oluş düzeyi ve sürece yaklaşımı belirleyici olur. Bu nedenle herkesin kendi iyi oluş hâlini artırmaya yönelmesi, gerekli destek mekanizmalarına başvurması bağımlı kişinin yaşama dönmesi için hem örnek bir model oluşturacak hem de daha güçlü ve destekleyici bir aile eşliğinde tedavisine tutunmasına yardımcı olacaktır. 

Benzer bir yolda bambaşka bir yolculuk için gerçekçi beklentiler belirlemek, sistematik adımlar atmak ve yeni deneyimlere açık olmak önemlidir. 

Fatma Büşra Erbil Hacıömeroğlu
Klinik Psikolog

Kaynakça
Bradshaw, S., Shumway, S. T., Wang, E. W., Harris, K. S., Smith, D. B., & Austin-Robillard, H. (2015). Hope, Readiness, and Coping in Family Recovery From Addiction. Journal of Groups in Addiction & Recovery, 10(4), 313–336. https://doi.org/10.1080/1556035X.2015.1099125

Bradshaw, S. D., Shumway, S. T., Wang, E. W., & Harris, K. S. (2014). Addiction and the Mediation of Hope on Craving, Readiness, and Coping. Journal of Groups in Addiction & Recovery, 9(4), 294–312. https://doi.org/10.1080/1556035X.2014.969062

Zeng, X., & Tan, C. (2021). The Relationship between the Family Functioning of Individuals with Drug Addiction and Relapse Tendency: A Moderated Mediation Model. International Journal of Environmental Research and Public Health, 18(2), 625. https://doi.org/10.3390/ijerph18020625 

PAYLAŞ